IES A Basella (Vilanova de Arousa, Pontevedra)

A enerxía nuclear está en boca de todos hoxe en día. As críticas contra ela e os seus perigos non paran de aumentar; sen embargo, non podemos desfacernos dela porque supón a maior fonte de ingreso de enerxía… Ou non?

En realidade, a enerxía máis empregada no planeta Terra é a solar. Non me refiro ás nosas centrais solares, que son máis ben escasas, senón ao proceso máis obvio de obtención de enerxía: a fotosíntese.

Este é un proceso único dos vexetais ou iso pensabamos ata fai pouco. En 2011 presentouse a primeira célula solar avanzada do tamaño dunha naipe que simulaba proceso que as plantas utilizan para converter a luz solar en auga e enerxía.

Esta folla artificial podería chegar a ser unha fonte de enerxía eléctrica para os fogares en países en desenrolo, tanto pola súa eficiencia, dez veces superior á de unha folla natural, como polo seu baixo coste.

Fabricada a partir dun chip de silicio, compoñentes electrónicos e catalizadores que acelerarían as reaccións químicas propias da fotosíntese, podería producir enerxía suficiente como para abastecer a unha casa con electricidade durante a lo menos 45 horas sen diminuír a súa actividade, sempre e cando recibira luz do Sol previamente e teña auga.

Este descubrimento supón un gran paso cara a fotosíntese artificial e, en caso de seguir adiante, contaríamos cunha fonte de enerxía limpa, barata e segura que podería chegar a substituír á enerxía nuclear e enerxía fósil, evitando os perigos que estas conlevan, tanto para a nosa saúde (nuclear) como para a atmosfera e sostemento do planeta (fósil).  Cres que merece a pena intentalo?

 A neuroxénese é a producción de células do sistema nervioso central (neuronas e células glia). Mediante experimentos descubriuse que unha elevada cantidade de neuroxénese pode producir amnesia de recordos. Ao reducir os niveis de formación de neuronas novas no hipocampo observouse que se suavizaban os niveis de olvido polo que se melloraba a capacidade de aprendizaxe. Na infancia os niveis de neuroxéneses son elevados e favorecense os procesos de olvido por iso temos poucos recordos da infancia.

Os cientificos din que se se olvidan recordos sen importancia é para que haxa máis espazo de almacenamento ou para que funcione de maneira máis eficiente. Tamén depende de cada persoa, xa que a neuroxénese ten relación con factores como o exercicio físico e o estrés. O experimento foi realizado con ratóns, empregaron descargas eléctricas para introducirlles o medo a un entorno, despois deixar que algúns animais fixeran exercicio na rod. Comprobaron que os ratóns que fixeran exercicio olvidaranen gran medida o medo (crearon novas neuronas, olvidando recordos non moit importantes) mentres que os que non correron parecía que recordaban as descargas eléctricas coas que foron afectados. Científicos ven en esto unha correlación entre a neuroxénese e o olvido.

Eres capaz de recordar detalles de un día da túa infancia?

Diversos estudios demostran que animais como os corvos saben contar e que, incluso algúns saben sumar. Os nosos antepasados, os monos, son eses animais que realizan operacións aritméticas. Para demostrar que esta afirmación é correcta; a neuróloga Margaret Livingston levou  a cabo un experimento cuns macacos  Rhesus, uns monos moi capacitados que foron sometidos a varios proxectos. Entre os que destaca a súa capacidade para distinguir a súa imaxe nun espello.

Esta investigación constaba de tres tipos de probas. Na primeira, os monos só tiñan que sumar uns puntos nas pantallas; se sinalaban a cantidade correcta recibían un número de gotas de auga (para sacialos) e despois zume (para motivalos) . Na segunda delas sumaban as gotas do 1 ao 9 con números e con letras, que tiñan valores comprendidos do 10 ao 25. Por último, as cantidades estaban representadas con pezas similares ás do xogo do tetris e, como non, os monos tiñan que acertar.

A segunda afirmación ten que ver cos corvus macrorhynchos, uns animais moi intelixentes (como xa se ten demostrado noutros estudos). Shoew Sugita foi o encargado de levar a cabo o experimento, que consistía en colocar dous cubos de lixo con números, coa condición de que só un deles tiña comida. Nun 90% dos casos, os corvos acabaron recoñecendo o número do cubo que contiña máis alimento.

Demostra esa capacidade animal certa semellanza cos humanos? De que serán capaces ao longo da evolución?

 O alumnado de 1º de Bacharelato asistirá o vindeiro 28 de Maio a unha charla do noso convidado coa temática “Panorámica da euxenesia”.

Daniel Soutullo é catedrático de Bioloxía e Xeoloxía de Ensino Secundario e colaborou no Departamento de Xenética da Facultade de Bioloxía da Universidade de Santiago de Compostela onde se licenciou.

Ten publicados multitude de ensaios de xenética e bioética como:  ”De Darwin ao ADN. Ensaios sobre as implicacións sociais da bioloxía”,  ”La eugenesia. Desde Galton hasta hoy” , “Os xenes e o futuro humano”, ”Sobre clons e xenes. Ensaios sobre as implicacións sociais da bioloxía”, ”Biología, cultura y ética. Crítica de la sociobiología humana”,  “Las células madre, el genoma y las intervenciones genéticas. Ensayos sobre las implicaciones sociales de la biología”…

Recibiu o Premio de Investigación sobre Bioética da Fundació Víctor Grífols i Lucas (Barcelona), no ano 2006, polo libro titulado Biología, cultura y ética. Crítica de la sociobiología humana. Ademais é membro de varios consellos e asociacións como o Comité Científico da European Association of Global Bioethics e participa como conferenciante en multitude de foros e institucións.

Seguindo coa temática de GATTACA atopámonos estos días cunha noticia sobre un estudo no que se conseguiu relacionar os xenes co aspecto da cara dalgunhas persoas, abríndose posibilidades como facer un retrato robot do rostro dunha persoa analizando os seus xenes, ou a posible futura escolla de embrións dacordo coa cara que desexemos para @s nos@s filll@s.

Un dos científicos entrevistados polo xornalista é Carracedo, importante xenetista galego que tivemos a oportunidade de coñecer pois veunos visitar ao centro fai uns cursos a ofrecernos unha charla sobre “Xenética e xenómica”.

Outras noticias recientes relacionadas coa manipulación xenética son a solta de mosquitos machos transxénicos que producen ovos inviables (para evitar a propagación do dengue) ou a creación dun novo par de bases nitroxenadas (ademais de A-T e G-C) que poden incorporarse e replicarse no xenoma dunha bacteria. Tamén se resolveu estos días que a ovella Dolly non se pode patentar. 

Escolle unha noticia e opina.

A partir de agora, o “Corazón de ouro” non vai ser un órgano exclusivo da xente boa. Grazas á nanotecnoloxía, moitas persoas van poder contar cos beneficios que supón ter un corazón de ouro.

Un equipo de físicos, enxeñeiros e expertos en ciencia de materiais do Hospital Infantil de Boston e o Instituto de Tecnoloxía de Masachusetss (MIT) combinaron células de músculos cardíacos con pequenos nanocables de ouro para crear innovadores parches cardíacos cuxas células laten ao unísono, o que podería axudar a reparar o corazón de pacientes que sufriron un infarto.

Que todas as células latan á vez é unha condición fundamental para o bo funcionamento do corazón. As propiedades do ouro adhírense ao tecido cardíaco e melloran a comunicación entre as células, que se contraen ao mesmo tempo sen necesidade de estimulalas.

Este traballo terá grandes aplicacións no tratamento de enfermidades cardiovasculares pero, ademais, podería supoñer un salto na creación de tecidos ao poder utilizarse esta técnica en outras estruturas musculares e incluso en sistemas neuronais para mellorar a interacción entre células.

O problema da obesidade, é un problema ao que se enfrentan os médicos e que é moi preocupante, xa que cada vez hai máis persoas que o teñen. Este problema ten unha base xenética, a cal non se coñecia ata agora e que se publicou fai pouco na revista Nature. A obesidade non se produce únicamente pola sedentariedade e polos malos hábitos na alimentación, se non que a xenética tamén ten algo que ver.

O xen responsable da obesidade é o IRX3, o cal pertence á familia dos iroquois. Este xen actúa en numerosos procesos para o correcto desarrollo do organismo, sendo moi importante neste caso para a obesidade. Unha das súas funcións actúa directamente no hipotálamo, o cal se encarga da regulación hormonal. A información que conteña este xen  vai a determinar que as hormonas dunha persoa se regulen dunha maneira ou de outra, acumulando a graxa corporal con maior ou menos facilidade. Gracias aos avances da ciencia sábese que a rexión cromosómica conocida como FTO é a responsable dos procesos de acumulación de graxa. Quen regula a acción desta rexión cromosómica parte do xen IRX3.

Este descubrimento despexa moitas das incógnitas na loita contra a obesidade e os científicos avisan de que non será fácil encontrar medicamentos que axuden a mellorar a expresión de ese xen sin ver comprometidas outras funcións do organismo, xa que este está relacionado con outros moitos procesos vitais. Pero nada é imposible, e co rápido que avanza a ciencia a día de hoxe estou segura que en pouco tempo teremos eses medicamentos que axuden a controlar o xen, que axudará a que a obesidade sexa menos vista entre as persoas. Mentres non se encontre ese medicamento solo podemos combatir a obesidade facendo exercicio habitualmente e levando unha dieta equilibrada, aínda que ahora xa sabemos que a obesidade ten a súa base na xenética.

Como sabemos a auga ocupa a maior parte da superficie do noso planeta. Pero agora descubriuse que a presenza desta non se limita só á superficie terrestre,todo apunta a que no subsolo existen tamén grandes cantidades de auga,case un océano dentro da Terra. Sen embargo,esta auga non se atopa en estado líquido se non que se atopa “atrapada” nun mineral chamado rigwoodita que,ata ese momento só se atopara en meteoritos. Este océano atoparíase na zona de transición entre o manto superior e o manto inferior.

Este mineral atopouse en 2008 nun diamante en Brasil,e este diamante chegou á superficie terrestre debido a forzas volcánicas. Esta mostra tiña un contido en auga de 1.5%,o que demostra que hai unha gran cantidade de auga no interior da Terra, incluso tanta auga como a que hai na superficie terrestre.Anteriormente xa había teorías sobre a  posibilidade da existencia de grandes cantidades de auga no interior terrestre pero nunca se puidera demostrar,incluso o escritor Julio Verne falaba dun océano no interior da Terra no seu libro “Viaje al centro de la Tierra“.

  Este foi,sen dúbida un descubrimento moi  importante para a xeoloxía xa que obrigaa cambiar,en certo punto,o enfoque con que se analizan fenómenos como o vulcanismo, a tectónica de placas…

Este descubrimento fixo tamén que moitos científicos se plantexaran e existencia de auga no interior de planetas rochosos .

¿Vos credes que realmente pode haber auga no interior da Terra?  e,de ser así, ¿como cambiaría esto as cousas?

 A epixenética é unha ciencia que se refire aos cambios reversibles do ADN que fai que algún sxenes se expresen ou non dependendo das condicións exteriores e a presión que estas exercen sobre os indivíduos. Polo tanto ven a demostrar que o ADN non é algo inmutable senón que é unha molécula viva no seu dinamismo e interrelacións. Así pois, os nosos descendentes non herdarían soamente un cúmulo de instrucións nos cromosomas senón que tamén unha parte da vida que nós levamos. Hai moitos científicos que relacionan estes descubrimentos coa teoría de Lamarck que era rexeitada porque dicía que os caracteres adquiridos se herdaban e que o ambiente exercía cambios en nós. Parece ser que si podía ter parte de razón, mais hai outras persoas que non están de acordo con que se pareza á teoría lamarckista.

Algúns dos factores que poden facer que a expresión dun xene se “encenda” ou se “apague” son a metilación da citosina do ADN, a modificación de histonas, a impronta xenómica ou incluso os hábitos alimenticios dos nosos antepasados e o trato que nos dan dende pequenos.

Algúns exemplos deste fenómeno son por exemplo:

• Unha pulga de auga que se se ve ameazada por depredadores desenvolve unha especie de muralla defensiva que reaparece na descendencia se son fecundados neses momentos de temor.

• A dieta que a maioría das nosas avoas levaban propicia a que nas nosas xeracións haxa diabetes ou obesidade con máis frecuencia e podería evitarse exustándose dietas específicas durante a xestación. (M. Pembrey)
• Por último, veuse que as ratas dan moita preferencia a emparellarse con ratos cuxos avós non foron inoculados con algún funxicida, como un resto deste se enredara no ADN da rata e os demais o puideran percibir. É dicir, que as ratas parecían escoller á súa parella en función da estrutura epixenética e non por unha diferencia xenética.

Finalmente, é importante dicir que a epixenética está sendo un factor a ter en conta no desenvolvemento de tumores (metilación do ADN) e que por exemplo pode acelerar a metástasis do cáncer de mama. 

   A experimentación con animais é unha práctica de estudos científicos ca finalidade de descubrir a cura dalgunha enfermidade en moitos casos grave. Saber por exemplo como afectaría as persoas a o uso dalgunha substancia con fins terapéuticos ou como progresaría unha enfermidade en circunstancias concretas, etc.

   Unha vez que os animais chegan ao laboratorio, a súa vida é un inferno. Cautivos de por vida en estreitas gaiolas baleiras e estériles. Ademais, adoitan estar confinados individualmente, polo que tamén carecen de relacións sociais.

   É legal utilizar animais para a investigación científica?  Efectivamente, a experimentación con eles foi clave no progreso da medicina. Louis Pasteur non podería chegar a demostrar a cuestionable teoría dos xermes se non tivese contaxiado ántrax a 50 ovellas e vacinado exclusivamente a medio rabaño. O illamento da insulina nos cans revolucionou o tratamento da diabete e no desenvolvemento da vacina contra a polio morreron 100.000 monos. Máis na actualidade, a virulencia e a eficacia dos medicamentos contra a SIDA foron probados en macacos, ao igual que os mecanismos de transmisión da enfermidade de nais embarazadas infectadas aos fetos, que serviron para determinar o tratamento antiviral para mulleres en estado.

   Pero o que resulta absurdo é que a industria cosmética experimente con animais e os condene a morrer polo noso egocentrismo. Por iso o 11 de marzo de 2009 a Unión Europea prohibiu as probas deste tipo para a fabricación de artigos de beleza, dirixidas a determinar o dano dos seus ingredientes nos ollos e a pel, e a súa toxicidade xeral. Os produtos normalmente sométense ao test de Draize, que se realiza con coellos.

  As especies ou grupos usados nos laboratorios son: peixes, anfibios (rás e sapos), aves, roedores (ratos, ratas,hámsters,cobaias), conexos, artiodáctilos e perisodáctilos , carnívoros (cans, gatos, furóns) e primates non-humanos.

   É difícil imaxinar cando chegará o día en que non haxa un só laboratorio con animais. Mentres tanto, é necesario que haxa comités de ética en cada un deles e que neses comités se escoite a voz do movemento animalista. Hai que reducir necesariamente o número de animais usados nos laboratorios e potenciar, mentres tanto, a investigación en métodos alternativos e o uso dos xa dispoñibles. Salvaríanse así das garras do laboratorio miles de individuos cada ano.